‘We rapporteren jaarlijks de winst die we boeken’

Het klinkt zo gemakkelijk, maar hoe kom je goed in gesprek over duurzaamheid? En dan zowel binnen als buiten de eigen organisatie? Hans van den Berg, beleidsadviseur openbare ruimte bij gemeente Berkelland, gebruikt hiervoor het Ambitieweb. Het is een praktisch hulpmiddel om beheer te verbinden aan bredere maatschappelijke opgaven, weet hij. In plaats van losse maatregelen draait het dan om samenhang, samenwerking en concrete stappen tot verbetering. In dit interview laat Van den Berg zien hoe je daarmee begint en waarom dat minder ingewikkeld is dan het lijkt. 

Vertel, wie ben je en wat doe je bij gemeente Berkelland? 

‘Ik beleidsadviseur openbare ruimte en zie mezelf vooral als iemand die werkt aan de tactische en strategische kant van assetmanagement. Ik ben wegbeheerder van huis uit, maar ik richt me steeds meer op samenwerking met de markt en het verbinden van opgaven aan beheer. Sinds een jaar of vier werk ik bij Berkelland. Daarvoor werkte ik bij een ingenieursbureau en bij de gemeente Hof van Twente. In al die jaren heb ik veel ervaring opgedaan met tweefasencontracten, bouwteams en vernieuwende aanbestedingsvormen.’ 

Hoe kwam je in aanraking met het Ambitieweb? 

‘Dat is eigenlijk gaandeweg ontstaan. In mijn tijd bij het ingenieursbureau en later bij gemeenten werkte ik aan projecten waarin duurzaamheid en samenwerking belangrijker werden. Op een gegeven moment ben ik betrokken geraakt bij een CROW-handreiking over tweefasencontracten. Vanuit die samenwerking met CROW en mijn interesse in duurzame gebiedsontwikkeling ben ik in aanraking gekomen met het Ambitieweb. Ik vond het meteen een nuttig instrument. Niet te abstract, maar juist heel concreet.’ 

Waarom zijn jullie in Berkelland met het Ambitieweb aan de slag gegaan? 

‘We hebben eind 2021 een tweefasencontract aanbesteed voor het complete beheer van onze wegen. Daarmee waren we volgens mij de eerste gemeente in Nederland. In dat bouwteam wilden we duurzaamheid serieus oppakken. Maar dan niet als los onderwerp, maar echt verweven in het hele proces. Het Ambitieweb helpt om daar structuur aan te geven. Je benoemt samen met de partners thema’s en ambities, en je vertaalt die naar echte keuzes. Dat werkte heel goed.’ 

Hoe zag dat er in de praktijk uit? 

‘We zijn begonnen met een paar sessies waarin we samen het Ambitieweb invulden. Dat deden we met collega’s van de gemeente, de aannemers NTP en Roelofs, een asfaltadviseur en een paar stagiairs. We vroegen een duurzaamheidsexpert van Roelofs om de sessies te begeleiden. In twee keer twee uur hadden we het web ingevuld en besproken. Daarna zijn we meteen aan de slag gegaan met het laaghangend fruit.’ 

Wat zijn voorbeelden van dat laaghangend fruit? 

‘Een van de eerste dingen die we hebben afgesproken, was dat we stoppen met Hot Mix Asfalt. We gebruiken vanaf 2022 alleen nog Warm Mix Asfalt. Verder zijn we overgestapt op cementloze producten, zijn we gaan kijken naar hergebruik van materialen en hebben we de uitvoering van werken zo ingepland dat we reistijd voor ploegen beperken en de hinder voor bewoners minimaliseren. Ook bereikbaarheid hebben we als duurzaamheidsthema meegenomen. Dat alles komt voort uit het Ambitieweb.’ 

Wat heeft het gebruik van het Ambitieweb jullie opgeleverd? 

‘In de eerste plaats een veel bredere kijk op onze opgave. Je kijkt niet alleen naar kosten of asfaltkwaliteit, maar ook naar CO2-uitstoot, MKI-waarden, samenwerking, hinder, sociale aspecten. Dat geeft energie en leidt tot betere keuzes. Bovendien helpt het om het gesprek te voeren: met de markt, met collega’s, met bestuurders. We rapporteren jaarlijks de winst die we boeken, bijvoorbeeld in CO2-reductie en materiaalgebruik. Dat maakt het heel tastbaar.’ 

Werd dit initiatief vanuit het bestuur gesteund? 

‘Er is uiteraard steun vanuit het bestuur, maar heel eerlijk: vanuit onze gemeenteraad krijgen we niet veel kaders mee op het gebied van duurzaamheid. Er is veel ruimte om zelf te werken aan de doelstellingen. Dus we zijn gewoon begonnen. We wilden niet wachten, maar zelf initiatief nemen. En dat werkte. Inmiddels zijn bestuurders enthousiast geworden, omdat we kunnen laten zien wat het oplevert. Maar het kwam echt van onderop.’ 

Gebruiken jullie het Ambitieweb inmiddels structureel? 

‘We hebben het in eerste instantie gebruikt bij de start van het bouwteam. Daarna hebben we de gekozen maatregelen toegepast in ons beheer en in de reconstructies van 2023. Toen hebben we ook laten doorrekenen wat de impact was op de planeet, met dank aan de tools van onze partners. Het is onze wens om het Ambitieweb breder te implementeren binnen de organisatie. We gebruiken het op dit moment vooral in bouwteamprojecten, maar we willen collega’s graag meenemen in hoe het werkt en waarom het waardevol is.’ 

Wat zou je andere gemeenten willen meegeven die hiermee willen starten? 

‘Gewoon doen. Echt. Het Ambitieweb is laagdrempelig, praktisch en levert snel resultaat. Je hebt er geen beleidsstuk voor nodig. En je hoeft ook niet alles zelf te kunnen. Verzamel mensen om je heen die gemotiveerd zijn en inhoudelijk kunnen bijdragen. Werk samen met marktpartijen of een adviesbureau. Dan kom je een heel eind.’ 

Is het vooral geschikt voor bouwteams, of ook voor traditioneel werk? 

‘Het werkt het makkelijkst in een bouwteam, omdat je daar ruimte hebt om samen te verkennen en keuzes te maken. Maar ik zie niet waarom het niet zou kunnen bij traditioneel werk. Ook daar kun je met een aannemer of adviesbureau om tafel om samen een ambitie te formuleren. Juist dan helpt het om gestructureerd na te denken over wat je wilt. Dus wat mij betreft: gebruik het in alle vormen.’ 

Wat waren hierbij de succesfactoren? 

‘Je hebt mensen nodig die nieuwsgierig zijn, gemotiveerd en een beetje lef hebben. Die niet alleen willen afvinken, maar ook echt willen verbeteren. En je moet samenwerken. Dat klinkt simpel, maar je moet er wel tijd voor maken. In ons geval hielp het enorm dat onze partners – Roelofs en NTP – ook zelf met innovaties bezig zijn en dat graag met ons deelden. Zo leer je van elkaar.’ 

Waar liep je tegenaan? 

‘Binnen onze organisatie liepen we op een gegeven moment tegen een overaanbod aan trainingen aan. Daardoor stokte de interne verspreiding van het Ambitieweb even. Dat proberen we nu weer op te pakken. Je hebt intern echt ambassadeurs nodig. Mensen die het snappen, ermee gewerkt hebben en er enthousiast over kunnen vertellen.’ 

Is er ook een link met monitoring en rapportage? 

‘Zeker. We laten onze partners zoals Roelofs veel doorrekenen. Ze gebruiken daarvoor onder andere DuboCalc en TOM (Trade-Off Matrix, red.). Op die manier brengen we jaarlijks in kaart wat we bereikt hebben. We rapporteren dat aan het bestuur: wat hebben we gedaan, wat is het effect, waar kunnen we verbeteren? Dat helpt om het ook bestuurlijk relevant te houden.’ 

Wat maakt het Ambitieweb volgens jou zo bruikbaar? 

‘Het helpt je om een goed gesprek te voeren. Je kijkt samen naar alle aspecten van duurzaamheid, samenwerking en maatschappelijke waarde. En het helpt je om keuzes te maken, ook als die niet voor de hand liggen. Door het gestructureerd in te zetten, maak je dingen bespreekbaar die anders misschien onder de radar blijven.’ 

Is er ook spin-off naar andere projecten of gemeenten? 

‘Ja, we hebben inmiddels contact met andere gemeenten die aan de slag willen met het Ambitieweb. Twee gemeenten werken nu samen met dezelfde aannemers als wij. We wisselen kennis uit en bespreken ervaringen. Zo wordt het langzaam een olievlek. Maar het begint wel bij gewoon durven starten.’ 

Wat is jouw persoonlijke drijfveer in dit verhaal? 

‘Ik wil dat we als overheid onze verantwoordelijkheid nemen. Niet alles dichttimmeren, maar de juiste mensen om ons heen verzamelen en het gesprek aangaan. Dan kom je verder. En het wordt er ook leuker van. Je werk krijgt meer betekenis, je leert van anderen, en je bereikt écht iets. Wat wil je nog meer?’

Als gemeente ook aan de slag met het Ambitieweb? Lees hier hoe je dat aanpakt.