‘Je merkt dat veel partijen wel willen, maar het spannend vinden’

Circulaire wegverharding vraagt niet alleen om slimme oplossingen, maar zeker ook om samenwerking. Daarom zijn Mark van der Sluys en Tom de Water namens CROW aanwezig tijdens de WOW-dag 2025 in Apeldoorn, op vrijdag 6 juni. Hoe kijken zij naar de huidige ontwikkelingen?

De landelijke WOW-dag is een waardevolle ontmoetingsplek voor professionals in het beheer en onderhoud van wegen, vaarwegen en water. Eén van de sessies gaat over het Kookboek Circulaire Elementverhardingen - een bijdrage van Sander Lubberhuizen namens het Nationaal Platform Duurzame Wegverharding, kortweg NPDW.

Vanuit CROW werken Mark van der Sluys en Tom de Water dagelijks aan de verduurzaming van infrastructuur, maar dan via de RAW-systematiek.

Wat zijn volgens jullie de belangrijkste uitdagingen bij het integreren van circulaire principes in elementenverhardingen binnen de RAW-systematiek?
Tom: ‘De RAW-systematiek is traditioneel technisch van aard. Duurzaamheid draait ook om maatschappelijke doelen zoals CO₂-reductie en circulariteit – en die passen niet altijd vanzelfsprekend in een bestek. We proberen als CROW richting te geven, maar de sector bepaalt wat er uiteindelijk in RAW wordt opgenomen.’

Mark: ‘Je merkt dat veel partijen wel willen, maar het spannend vinden. Men grijpt terug op wat men kent. Wat is écht duurzaam? En wanneer is hergebruik beter dan nieuw? Dat zijn terechte vragen, en die proberen we als sector stap voor stap te beantwoorden.’

De Arbeidsinspectie controleert momenteel strenger op fysieke belasting bij straatwerk. Wat betekent dat voor circulaire elementenverharding?
Mark: Hergebruik van materialen vraagt om extra handelingen die grotendeels machinaal kunnen worden uitgevoerd, maar waar er ook altijd nog handwerk noodzakelijk is: stenen schoonmaken, sorteren en pakketteren dan wel palletteren. De Arbeidsinspectie ziet toe op de fysieke belasting bij dat werk.

Tom: ‘. Iedereen voelt de urgentie om te verduurzamen, maar tegelijk moeten we het uitvoerbaar én veilig houden. De oplossing zit in het integraal benaderen van het probleem: techniek, beleid en arbeidsomstandigheden samenbrengen.’

Tijdens de WOW-dag is er een sessie ‘Kookboek Circulaire Elementverhardingen’. Jullie zijn daar vanuit CROW bij aanwezig. Hoe belangrijk is het om die kennis te delen?
Mark: ‘Heel belangrijk. Er zijn inmiddels veel initiatieven die zich richten op circulaire verhardingen. Dat is goed nieuws. Maar het maakt ook dat er versnippering dreigt. CROW kan helpen om al die kennis en ervaringen te bundelen en te vertalen naar breed toepasbare richtlijnen.’

Tom: ‘En juist door op dagen als deze ervaringen uit te wisselen, zie je hoe we elkaar kunnen versterken. We hoeven het niet allemaal zelf uit te vinden.’

Op welke manier worden circulaire elementenverhardingen al toegepast?
Mark: ‘Je ziet in veel gemeenten hergebruik van stenen. Zeker gebakken straatstenen blijven vaak in roulatie. Maar hergebruik op je eigen werk vergt extra ruimte en logistiek. Dat maakt het uitdagender.’

Tom: ‘Ook de uitstraling speelt een rol. Een bewoner wil vaak liever een straat die er netjes en uniform uitziet. Hergebruikte stenen zorgen sneller voor kleurverschil. Dat vraagt om goed omgevingsmanagement. Heel eerlijk: de RAW-systematiek biedt geen directe handvatten voor hoe je dit omgevingsmanagement vorm moet geven. Dat stukje moeten organisaties zelf gaan oppakken.’

Er is onlangs een nieuw deelhoofdstuk 83.3 over waterinfiltrerende elementenverhardingen ter visie gelegd. Wat is het belang hiervan en wat kunnen gebruikers van RAW hiervan verwachten?
Mark: ‘Dit is echt een mooie stap vooruit. Waterinfiltratie en klimaatadaptatie zijn urgente thema’s. Met dit nieuwe hoofdstuk bieden we de sector een helder kader om bijvoorbeeld grasbetontegels, waterpasserende bestrating en doorgroeibare verharding op de juiste manier toe te passen. Ook borgen we de kwaliteit, via keuringen en logboeken.’

‘Het deelhoofdstuk heeft ter visie gelegen en de sector heeft de mogelijkheid om erop te reageren zeker aangegrepen. Dat proces helpt om draagvlak te creëren én de inhoud te verbeteren. Zodra het is vastgesteld, kunnen bestekschrijvers het gebruiken. Zo maken we ruimte voor vernieuwing, met behoud van de betrouwbaarheid die bij RAW hoort.’

Hoe wordt er samengewerkt om de RAW-systematiek verder te verduurzamen?
Mark: ‘Op dit moment zijn er zo’n zeventien werkgroepen actief. Ze werken aan onderwerpen als asfaltmengsels, MKI, emissieloos materieel en natuurlijk ook elementenverhardingen. Door met elkaar de standaard te stroomlijnen – minder varianten, meer duidelijkheid – kunnen we sneller schakelen.’

Hoe wordt de markt betrokken bij deze ontwikkeling?
Mark: ‘Werkgroepen bestaan uit mensen uit de hele keten – van opdrachtgevers tot aannemers. Daardoor blijven we dicht bij de praktijk. En we snappen dat partijen soms terughoudend zijn. Hergebruik is niet altijd goedkoper of eenvoudiger. Maar dat betekent niet dat het onmogelijk is. We moeten helder maken wat de alternatieven zijn en wat dat betekent qua kosten, duurzaamheid en uitvoerbaarheid. Dan kunnen partijen betere afwegingen maken.’

Welke rol spelen MKI-waarden in de keuze voor materialen?
Mark: ‘Die worden steeds belangrijker. Ze maken duurzaamheid meetbaar. Maar je ziet dat partijen soms nog twijfelen: hoe betrouwbaar is een nieuw materiaal? Werkt het net zo goed als het oude? Dat is een terechte vraag.’

Tom: ‘Daarom is het zo belangrijk dat MKI-waarden straks beter verankerd worden in RAW. Zodat duurzaamheid echt onderdeel wordt van het afwegingskader in bestekken.’

Hoe zien jullie de toekomst van circulaire elementenverhardingen binnen de RAW-systematiek?
Mark: ‘Die toekomst is veelbelovend, zeker als we de krachten blijven bundelen. Iedereen wil vooruit, maar het landschap is nog versplinterd. Als CROW kunnen we helpen om van losse initiatieven een gezamenlijke lijn te maken.’

Wat zijn de volgende stappen die CROW en RAW ondernemen?

Tom: ‘We kijken hoe we nieuwe thema’s zoals klimaatadaptatie, circulariteit en duurzamere bouwstoffen structureel een plek kunnen geven in RAW. Dat doen we via werkgroepen, maar ook via publicaties en bijeenkomsten.’

Mark: ‘De tijd van elke vijf jaar een update is voorbij. Met de nieuwe werkwijze binnen RAW kan dat gelukkig sneller. Elk jaar brengen wij een jaarlijkse release uit. Dat helpt ons om sneller in te spelen op innovaties die vandaag nog ‘onvoorstelbaar’ lijken, maar morgen al de norm zijn. En we blijven de samenwerking opzoeken. Alleen als je elkaar blijft ontmoeten, leer je van elkaars successen én mislukte projecten. Want over die laatste hoor je zelden op congressen, maar zijn minstens zo leerzaam.’