‘Ik blijf duwen, maar wel op het goede moment’

Na een natte winter stonden op Texel twee gemeentelijke parkeerterreinen onder water. Een probleem – en tegelijkertijd een uitgelezen kans om met het Ambitieweb aan de slag te gaan, herinnert Henri Bijkerk (61) zich. De sessie bracht collega’s uit verschillende hoeken samen en leverde verrassend veel bruikbare inzichten op. Als areaalbeheerder Wegen bij de gemeente Texel weet Bijkerk dat het Ambitieweb een uitstekend hulpmiddel is om duurzaamheid concreet te maken en om beleid, beheer en uitvoering op één lijn te krijgen. In dit interview deelt hij zijn ervaringen. 

Sinds twee jaar werk je op Texel, maar je bent al veel langer bekend met het Ambitieweb. Waar begon dat? 

‘Dat was in Overijssel, daar heb ik vijftien jaar bij de provincie gewerkt. Ik was beleidsmedewerker assetmanagement bij de eenheid Wegen en Kanalen en ben daar al vrij snel duurzaamheid gaan aanhaken. Ik had het gevoel: dit móet een plek krijgen. Dus ik ben gewoon op de zeepkist gaan staan en aan de slag gegaan. Het Ambitieweb was toen net in ontwikkeling op landelijk niveau. Ik heb het omarmd en direct ingezet als praktisch instrument om duurzaamheid concreet te maken in projecten.’ 

Ging dat meteen soepel? 

‘Nee hoor. In het begin liep ik te hard van stapel. Het management zei: Kom over een jaar maar terug. Dat heb ik gedaan en een jaar later kreeg ik de handen wél op elkaar. Samen met bureau Tauw hebben we het werken met het instrument doorontwikkeld en diverse sessies georganiseerd. Daarmee kwam het in beweging. Maar het blijft iets waar je aan moet blijven trekken. Je moet af en toe opnieuw die slinger geven.’ 

Wat maakte het Ambitieweb voor jou zo waardevol? 

‘Duurzaamheid is voor sommigen nog een containerbegrip. Het Ambitieweb helpt om het op te knippen in twaalf thema’s, van energie tot ecologie en van welzijn & gezondheid tot bereikbaarheid. En het dwingt je om na te denken over je ambitieniveau per thema. Dat geeft richting aan de keuzes in een project. Het helpt je het beleid concreet te vertalen naar maatregelen die uitvoerbaar zijn. Zonder zo’n kader roept iedereen maar wat, op basis van wat hij of zij onder duurzaamheid verstaat. Kortom: het helpt om duurzaamheid concreet te maken.’ 

"Het Ambitieweb helpt je het beleid concreet te vertalen naar maatregelen die uitvoerbaar zijn."

Kun je een voorbeeld geven uit je tijd bij Overijssel? 

‘Zeker. We hebben bij een herinrichting van een provinciale weg (N737) in Twente een ambitiewebsessie gedaan met interne en externe stakeholders. Daaruit kwamen onder meer ideeën voor het toepassen van cementloos beton in de verharding van een rotonde. Dat is toen ook uitgevoerd. Innovatief en duurzaam. Maar het hoeft niet altijd zo vernieuwend te zijn. Vaak zit de winst in laaghangend fruit. Dingen die gewoon al kunnen, maar die je net even moet organiseren. Denk bijvoorbeeld aan het toepassen van gerecyclede materialen in asfalt en beton.’  

Wat is je aanpak bij zo’n sessie? Hoe begin je? 

‘Ik begin altijd met een heldere uitleg van het instrument, toegespitst op het project. Vervolgens splits ik de deelnemers op in groepjes, elk verantwoordelijk voor een aantal thema’s uit het Ambitieweb. Dan laat ik hen maatregelen bedenken: wat kan er al, wat is wenselijk, en wat is misschien nog spannend maar kansrijk? Vervolgens rouleren de groepjes en vullen aan op wat een vorige groepje bedacht heeft. Daarna brengen we alles samen en toetsen we het aan het beleid en aan de haalbaarheid. Zo ontstaat er een gedragen set uitgangspunten die direct bruikbaar is in het ontwerp.’ 

En nu werk je bij een gemeente op een eiland. Hoe anders is dat? 

‘Heel anders. Mijn rol is veranderd: ik zit nu aan de beheerkant, niet in het beleid. En ik kwam er bij mijn start achter dat de duurzaamheidsambities op papier best stevig waren, maar dat er op de werkvloer bij gemeentewerken nog weinig van terug te zien was. Dus heb ik meteen de verbinding gezocht met de beleidsmedewerker duurzaamheid. Samen hebben we gekeken: hoe brengen we dit beleid tot leven?’ 

Wat heb je toen gedaan? 

‘We zijn begonnen met een ambitiewebsessie voor de herinrichting van de parkeerterreinen bij strandslagen 12 en 15. Die terreinen stonden ‘s winters blank, dus ze moesten sowieso fors worden opgehoogd. Samen met bureau Antea hebben we een sessie georganiseerd met beleidsmensen en uitvoerders. Elk groepje kreeg een paar thema’s en moest concrete maatregelen bedenken. Zowel standaard als out-of-the-box. Dat leverde veel op.’ 

Werd het ook echt toegepast? 

‘Ja, voor tachtig procent is het verwerkt in het ontwerp. En inmiddels liggen de eerste twee parkeerterreinen er. Ze functioneren goed. We hebben bewust ingezet op herhaalbaarheid. Het idee is: dit wordt de blauwdruk voor alle parkeerterreinen bij strandslagen op Texel. Dat maakt het efficiënt en herkenbaar. Goed voorbeeld doet volgen.’ 

Wat leer je van zo’n uitvoering? 

‘Je ziet wat er werkt en wat niet. Bijvoorbeeld in het beheer: zijn de gekozen materialen bestand tegen het zoute zeeklimaat? Hoe loopt het water echt af? Je kunt je ontwerp dan bijstellen voor de volgende strandslag. Zo wordt duurzaamheid ook een leercyclus.’ 

Je noemt jezelf een pitbull als het om duurzaamheid gaat. Hoe houd je collega’s dan aangehaakt? 

‘Dat is balanceren. Je moet duwen, maar niet te hard. Ik heb op Texel ook weerstand gevoeld, net als vroeger in Overijssel. Op een gegeven moment werd ik aangesproken: Jij bent geen beleidsmedewerker, dus: schoenmaker blijf bij je leest. Toen heb ik gezegd: mijn beheertaak is nummer 1 en ik heb ruimte nodig voor het integreren van duurzaamheid in ons uitvoerende werk. Daarna is er gelukkig wél ruimte gekomen en inmiddels heb ik de gelegenheid om duurzaamheid mee te nemen waar het kan. In alle onderhoudsprojecten kijk ik waar ik duurzame keuzes kan maken. Een goed voorbeeld is in ons nieuwe raamcontract voor asfalt- en betonverhardingen. Daar heb ik de minimumeisen van Bouw Circulair een op een in verwerkt. Dat zit er gewoon in.’ 

Zijn er ook dingen die je niet opnieuw zou doen? 

‘Je moet niet te vaak ambitiewebsessies organiseren, want dan haken mensen af. Bij Overijssel kregen we op een gegeven moment reacties als: Ik zeg toch elke keer hetzelfde. Dan werkt het instrument niet meer als prikkel. En het andere is: te veel ineens willen. Dat werkt averechts. Je moet de timing goed aanvoelen en kijken wanneer het moment rijp is om een stap te zetten. Dan krijg je ook echt iets voor elkaar.’ 

"Je moet de timing goed aanvoelen en kijken wanneer het moment rijp is om een stap te zetten."

Hoe borg je duurzaamheid structureel, zodat het niet afhangt van één kartrekker? 

‘Ja, dat is belangrijk. Juist daarom wilde ik op Texel samen met de beleidsmedewerker duurzaamheid een strategisch ambitieweb ontwikkelen, waarin per thema staat welk ambitieniveau de gemeente nastreeft, met voorbeeldmaatregelen. Dat helpt collega’s om zelfstandig duurzame keuzes te maken, zonder dat ik overal bij hoef te zijn. Daarnaast werk ik aan het actualiseren van het handboek openbare ruimte. Als daarin duurzame standaarden staan, hoef je ze niet telkens opnieuw uit te leggen of daar een sessie voor te organiseren.’ 

Wat zou je gemeenten aanraden die met het Ambitieweb willen starten? 

‘Ten eerste: begin klein. Zoek een project waar je echt verschil kunt maken. En zorg dat je de verbinding zoekt tussen beleid, beheer en uitvoering. Dáár zit de kracht. En ten tweede: maak het instrument niet heilig. Gebruik het om tot goede standaarden te komen. Maar leg die standaarden daarna vast, bijvoorbeeld in een handboek inrichting openbare ruimte. Dan hoef je niet telkens opnieuw het wiel uit te vinden.’ 

Goed, maar hoe nu verder op Texel? 

‘Op dit moment ligt het werken met het ambitieweb even stil, omdat er momenteel een beleidsmedewerker duurzaamheid wordt geworven. Zodra de nieuwe collega er is, ga ik weer aan de slag. Mijn plan is om alsnog een strategisch ambitieweb voor de gemeente op te stellen: een vertaling van het beleid naar ambitieniveaus en bijbehorende maatregelen. Dat geeft alle collega’s straks richting, zonder dat ik overal bij hoef te zijn. Zo wordt duurzaamheid vanzelfsprekender. En daar blijf ik me voor inzetten. Maar wel met beleid. Geduld en timing zijn net zo belangrijk als bevlogenheid.’ 

En tot slot: ‘Inmiddels kan en mag ik zelf aan de knoppen draaien van het wegbeheer en de kansen en mogelijkheden aangrijpen om duurzaamheid een plek te geven. Ik ben gewoon blij dat ik mijn kennis en ervaring op dit mooie eiland kan inzetten.’ 

Ik wil meer weten over het inzetten van het Ambitieweb in mijn provincie, waterschap of gemeente